کاربرد سولفات آهن در کشاورزی و کشت محصولات مرغوب

سولفات آهن دو ظرفیتی یا زاج سبز، جامد معدنی پرکاربرد در صنایع مختلف است. این ترکیب معمولاً با درصد خلوص متفاوت تولید می شود و هر نوع آن برای کاربرد خاصی مناسب است. این ماده به دو شکل کریستالی و پودری در بازار به فروش می رسد. مهم ترین کاربردهای سولفات آهن شامل استفاده در تصفیه آب و فاضلاب، تولید انواع رنگ و جوهر، تولید پیگمنت های جامد، تهیه کود کشاورزی، صنعت دباغی پوست و صنایع چرم هستند.

با اهمیتی که سولفات آهن در حوزه کشاورزی و کشت محصولات مرغوب دارد، در این مطلب به طور اختصاصی به کاربرد این نمک در تولید کودهای سولفاته حاوی آهن و نقش آن در رشد گیاهان می پردازیم.

کودهای سولفات حاوی آهن که از ترکیب سولفات آهن تهیه می شوند، مقادیر قابل توجهی عنصر آن را در خود دارند؛ این ویژگی برای رشد گیاهان و کشت محصولات کشاورزی مرغوب اهمیت زیادی دارد. دلیل اهمیت کودهای حاوی آهن را باید در نقش آن در گیاهان جستجو کرد.

آهن یکی از عناصر موجود در پوسته زمین است که مقادیر کافی از آن برای رشد گیاهان، ضروری می باشد. آهن در سیستم های آنزیمی گیاهان حضور دارد. در واقع، آنزیم هایی که در فرآیند سنتز کلروفیل نقش دارند در حضور آهن، فعالیت می کنند. بنابراین اگر به هر دلیلی میزان آهن در دسترس گیاه، کاهش پیدا کند، فعالیت آنزیم های مذکور دچار اختلال می گردد. نتیجه این تغییرات، کاهش سنتز کلروفیل در برگ ها و در نهایت، زرد شدن آن ها است.

کمبود آهن در گیاهان مختلف، علائم مشخصی دارند. تهیه و تولید کودهای سولفات آهن نیز برای رفع کمبود آهن در گیاهان انجام می گیرد. این کودها، میزان آهن کافی را در اختیار گیاه قرار می دهند. در مصرف کودهای سولفات آهن، توجه به نوع گیاه، سن گیاه، نوع خاک، شرایط اقلیمی و زمان کوددهی اهمیت زیادی دارد.

متأسفانه در بسیاری از نقاط ایران، گیاهانی رشد می کنند که به شدت با کمبود آهن مواجه هستند. کمبود آهن به دلایل مختلفی رخ می دهد؛ خاک های آهکی، افزایش میزان PH خاک، کاهش مقدار ترکیبات آلی در خاک، افزایش میزان بی کربنات در آب کشاورزی و ...، مهم ترین عواملی هستند که موجب فقر آهن در گیاهان می شوند. در حقیقت، در شرایط بالا، آهن از دسترس گیاهان خارج می شود.

کودهایی که با استفاده از سولفات آهن تهیه می شوند، غنی از آهن بوده و با هدف بهبود میزان آهن موجود در خاک به زمین های کشاورزی اضافه می شوند. تقریباً تمام محصولات کشاورزی به نوعی به کودهای سولفات آهن نیاز دارند؛ حتی محصولات گلخانه ای که در یک محیط کشت کنترل شده رشد می کنند در دوره های مختلف باید از کودهای سولفاته حاوی آهن استفاده کنند.

اگر علائم کمبود آهن در یک گیاه مشاهده شود به معنای این است که میزان آهن خاک کاهش پیدا کرده است؛ در این وضعیت، میزان سایر عناصر نظیر منگنز، روی، مس و ... در خاک افزایش یافته است. کودهای سولفات آهن می توانند آهن از دست رفته را به خاک بازگردانند.

آهن موجود در خاک به صورت آهن دو ظرفیتی و سه ظرفیتی در دسترس گیاهان قرار می گیرد. آهن دو ظرفیتی (همانند آنچه در کودهای سولفات آهن وجود دارد) از نظر فیزیولوژیکی برای گیاهان مناسب تر است. این شکل از آهن در آب محلول است و هنگامی که رسوب کند به راحتی به شکل آهن سه ظرفیتی اکسید می شوند.

یون آهن سه ظرفیتی به طور طبیعی در PH خنثی و قلیایی، نامحلول است و به همین دلیل می تواند میزان آهن مورد نیاز گیاه را از دسترس آن خارج کند. در خاک های قلیایی، یون آهن می تواند با ترکیباتی نظیر فسفات ها، کربنات ها، منیزیم و یون های هیدروکسید ترکیب شود؛ به همین دلیل برای برطرف کردن کمبود آهن در خاک، افزودن مقادیر مناسبی از کودهای سولفات آهن به خاک، لازم و حیاتی است.

بهترین راه برای جبران اختلالات ناشی از کمبود آهن در گیاهان، مدیریت صحیح محصولات کشاورزی و خاک است. آزمون های دوره ای بررسی شرایط خاک و همینطور گیاهان می تواند از بروز خسارت های زیاد به محصولات کشاورزی جلوگیری کند. با اولین علائمی که از کمبود آهن در گیاهان مواجه می شوید باید کودهای سولفات آهن را به خاک اضافه کنید. ارزیابی این شرایط از هزینه های هنگفت به بخش کشاورزی نیز جلوگیری خواهد کرد.