آشنایی با سولفات روی و اثرات زیست محیطی آن

اثرات آلایندگی محیط زیست با فلزات سنگین نظیر عنصر روی

اکثر آلودگی های زیست محیطی که در اثر حضور فلزات سنگین به وجود می آیند، ناشی از حضور این یون ها به صورت نمک های محلول هستند؛ به طور مثال، آلودگی با عنصر روی به صورت حضور سولفات روی در مقادیر بیش از حد مجاز آن رخ می دهد. عدم تعادل و پایداری در شرایط اکوسیستم های مختلف، نتیجه وجود یک یا چند آلاینده در آن ها می باشد. فلزات سمی و ترکیباتی نظیر سولفات روی ، نمونه ای از این آلاینده ها هستند. برای توضیح بهتر مثال فوق، اجازه دهید آن را با ذکر یک مثال بیان کنیم؛ ماهی ها به عنوان جانوران آبزی، به عنصر روی به عنوان یک ماده مغذی نیازمند هستند؛ این عنصر را می توانند از آب و غذا در محیط زندگی خود به دست آورند. حضور این عنصر در بدن آن ها برای فرآیندهای رشد و تقسیم سلولی، متابولیسم، بهبود زخم ها، عملکرد سیستم دفاعی بدن، بینایی و تولید مثل آن ها لازم و ضروری است. حضور این عنصر در بدن ماهی ها می تواند فعالیت آنزیم های مختلف را تحت تأثیر قرار دهد.

با توجه به موارد فوق، این سوال مطرح می شود که نظر به اینکه عنصر روی، فواید زیادی برای جانداران دارد، چرا مقدار آن (حضور روی به شکل سولفات روی ) در محیط زیست به عنوان یک آلاینده، اهمیت زیادی دارد؟ پاسخ این سوال را می توان با نگاهی بر آلاینده های محیط زیست بیان کرد.

چرا آلودگی محیط زیست با سولفات روی اهمیت دارد؟

با پیشرفت جوامع و فعالیت صنایع مختلف و ورود مواد شیمیایی به پساب خروجی از کارخانه ها و واحدهای صنعتی، نگرانی های مربوط به آلودگی های محیطی به ویژه در اکوسیستم های آبی، رو به افزایش است. هر گونه تغییرات و افزایش آلاینده ها نظیر سولفات روی ، منجر به مسمومیت جانداران آبزی شده و تهدید بسیار جدی برای زندگی آن ها محسوب می شود. بسیاری از جاندارانی که در اکوسیستم های آب شیرین زندگی می کنند، در اثر افزایش بی رویه آلاینده ها در آب، می میرند.

یکی از مهم ترین منابع آلوده کننده محیط زیست، فاضلاب های صنعتی و پساب های مناطق شهری است؛ این پساب ها شامل پساب کشاورزی نیز می باشد که می تواند مقادیر قابل توجهی از سولفات روی را به عنوان یک آلاینده با خود به همراه داشته باشد. عنصر روی، یک ماده سمی است که می تواند در بافت موجودات آبزی تجمع پیدا کند و عملکرد اعضای بدن را مختل کرده و در نهایت منجر به مرگ موجودات شود.

مهم ترین عامل ورود سولفات روی به پساب های کشاورزی، استفاده نامناسب و غیر اصولی از کودهای سولفات روی می باشد. این کودها معمولاً برای بهینه سازی رشد گیاهان به خاک ها اضافه می شوند؛ اما چنانچه به روش غیر استاندارد یا در زمان نامناسب وارد خاک شوند و یا آبیاری گیاهان به طرز صحیح انجام نشود، مقادیر زیادی از این کود وارد آبراهه ها و پساب های کشاورزی شده و سپس به منابع آب شیرین راه پیدا می کنند. سولفات روی، یک ترکیب محلول در آب است و به راحتی می تواند در منابع آبی منتقل شود.

کبد و آبشش ماهیان که در آب شیرین زندگی می کنند، آسیب پذیرترین قسمت بدن آن ها در مواجه با سولفات روی می باشند. آلودگی و مسمومیت ماهی ها با این ترکیب، مرگ آن ها را در پی دارد.