کاربرد اسید سیتریک در محلول‌های ضد انعقاد خون

در این مقاله قصد داریم به معرفی اسید سیتریک بپردازیم و کاربرد آن را در صنایع داروسازی بررسی کنیم. یکی از کاربردهای اصلی سیتریک اسید در صنایع داروسازی استفاده در محلول‌های ضد انعقاد خون است که در این مقاله قرار است به آن پرداخته شود. اسید سیتریک یک اسید آلی است که توسط دانشمند ایرانی جابر بن حیان کشف شده است. اسید سیتریک با نام‌های دیگری از جمله سیتریک اسید، جوهر لیمو و اسید لیمو نیز شناخته می‌شود. اسم آیوپاک آن 2- هیدروکسی، 1 و 2 و 3 پروپان تری کربوکسیلیک اسید است. شکل ظاهری سیتریک اسید به صورت گرد سفید رنگ است و ساختار آن جامد کریستالی می‌باشد. دمای ذوب آن 153 درجه‌ی سانتی گراد و دمای جوش آن 175 درجه‌ی سانتی گراد است. در واقع دو نوع اسید سیتریک در صنعت وجود دارد که هر کدام با توجه به صنایع مختلفی که وجود دارد، کاربردهای متفاوتی دارند. نوع اول اسید سیتریک خشک است که به آنهیدروز معروف است. نوع دوم اسید سیتریک به اسید سیتریک آبدار است که به اسید سیتریک منو هیدرات نیز شهرت دارد.

اسید سیتریک دارای فرمول شیمیایی C6H8O7 می‌باشد. خاصیت اسیدی این ماده‌ی شیمیایی به دلیل وجود سه گروه کربوکسی در ساختار آن است. مولکول‌های سیتریک اسید با از دست دادن هیدروژن یک بار مثبت به یون سیترات تبدیل می‌شوند. یون سیترات برای کنترل PH محلول‌های اسیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همان طور که گفته شد سیتریک اسید به دو صورت خشک و آبدار وجود دارد. اسید سیتریک آبدار و یا همان اسید سیتریک منو هیدرات در ساختار مولکولی خود دارای یک مولکول آب می‌باشد. برای تولید اسید سیتریک خشک از آب گرم استفاده می‌شود در حالی که برای تولید نوع آبدار آن از آب سرد استفاده می‌شود. نکته‌ی جالب توجه در مورد این دو نوع سیتریک اسید این است که نوع آبدار آن به راحتی و فقط با گرما دادن تا دمای 47 درجه‌ی سانتی گراد به اسید سیتریک خشک تبدیل می‌شود.

اسید سیتریک یک ماده‌ی شیمیایی پر کاربرد است و در صنعت به مقدار بسیار زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد اسید سیتریک در صنایع مختلف به قدری زیاد است که در این مقاله نمی‌‌گنجد، لذا به طور خلاصه به بررسی کاربرد این ماده‌ی شیمیایی در صنایع مختلف و ایضاً داروسازی می‌پردازیم. سیتریک اسید ویژگی‌هایی مانند حلالیت بالا در آب، طعم دهنده‌ی ترشی و خواص بافری دارد که موجب شده است در صنایع مختلف به وفور مورد استفاده قرار بگیرد.

کاربرد اصلی سیتریک اسید در صنایع غذایی است به گونه‌ای که 70 درصد از مقدار تولیدی این ماده در هر سال در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان یک ماده‌ی محافظ و نگه دارنده در مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده‌ی شیمیایی سمی نیست و مزه‌ی خوبی دارد به همین دلیل به عنوان چاشنی و طعم دهنده در انواع غذاها و همچنین کنسروها و غذاهای آماده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنعت نوشابه سازی از سیتریک اسید برای ایجاد طعم ترشی و همچنین ایجاد خاصیت اسیدی استفاده می‌شود. در انواع ژله‌ها و دسرها سیتریک اسید برای ایجاد طعم میوه‌ای و مطبوع مورد استفاده قرار می‌گیرد. در غذاهای منجمد و آماده، سیتریک اسید برای تنظیم PH و همچنین ایجاد یک کمپلکس نمکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت استفاده نکردن از سیتریک اسید در غذاهای آماده و منجمد، زمان ماندگاری این غذاها تا حد زیادی کمتر خواهد شد. سیتریک اسید از کاهش طعم و مزه و تغییر طعم و مزه به شکل خیلی محسوسی در میوه‌های منجمد جلوگیری می‌کند.

اسید سیتریک در صنعت داروسازی و همچنین تولید لوازم بهداشتی کاربرد بسیاری دارد. از اين اسيد و نمک‌هایش در تهيه محلول‌های ضد انعقاد خون مانند تری سديم سيترات استفاده مي‌شود که از طريق تشکیل كمپلكس يون كلسيم از انعقاد خون جلوگيري مي‌كند. سیترات فریک آمونیاکی یکی از مشتقات این ماده‌ی شیمیایی است که در بیماری‌ کم خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا آهن مورد نیاز بدن بیمار را تأمین کند. سیتریک اسید در صنایع داروسازی هم مانند صنایع تولید مواد غذایی نقش طعم دهنده را دارد و در قرص‌های جوشان و برخی داروها برای خوش طعم کردن مواد دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.